حمایت از آثار ادبی و هنری و مدت حمایت از آن
حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری
حمایت از حق مؤلف گر چه سابقه زیادی (بیش از دو قرن) در کشورهای اروپایی و آمریکایی داشته است ولی تا سال 1348 یعنی سالی که قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنّفان و هنرمندان به تصویب رسید، در ایران قانون جامع و مناسبی برای حمایت از مالکیت ادبی و هنری وجود نداشت وحق مؤلف تا سال 1348 توسط مواد 245 تا 248 از فصل یازدهم مبحث دسیسه و تقلب در کسب و تجارت مربوط به قانون جزای عمومی سال 1310 حمایت می‌شد. در حمایت از آثار ادبی و هنری و مدت حمایت از آن مجازاتی برای تألیف تقلبی، اقتباس غیرمجاز، انتشار غیر قانونی تألیف و به فروش رسانیدن یا در دسترس گذاردن این قبیل تألیفات تعیین شده بود. به دنبال این موارد و گسترش ارتباطات فرهنگی و لزوم حمایت از حق مؤلف در سال 1334 طرحی در 9 ماده و 2 تبصره بوسیله 22 تن از نمایندگان مجلس شورای ملی تقدیم مجلس شد که این طرح به دلایلی پس از طرح در جلسه علنی به کمیسیون فرهنگ ارجاع و در همان کمیسیون مختومه شد. دو سال بعد یعنی در سال 1336، دولت لایحه قانونی موسوم به «تألیف و ترجمه» مشتمل بر 16 ماده و 3 تبصره به مجلس سنا تقدیم کرد که این بار نیز به نتیجه‌ای نینجامید. به همین صورت لایحۀ قانونی حفظ حقوق مؤلف اواخر بهمن سال 1338 و طرح مالکیت ادبی و هنری سال 1342 نیز به سرنوشت نمونه‌های قبلی دچار شدند. در سال 1346 وزارت فرهنگ و هنر (فرهنگ و ارشاد اسلامی فعلی) «لایحه حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان» را در 33 ماده و 3 تبصره تهیه و پس از بررسی حزب ایران نوین در آبان ماه 1347 به مجلس تقدیم کرد این لایحه در تاریخ یازدهم دی ماه 1348 به عنوان نخستین قانون مستقل در زمینه حمایت از حق مؤلف (حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری) به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
به موجب ماده 33 این قانون، مواد 245 تا 248 قانون جزا عمومی 1310 نسخ شد. آئین‌نامه اجرایی مادۀ 21 این قانون نیز در تاریخ 4 دی ماه 1350 به تصویب هیات وزیران رسید و در سال 1379 مورد بازنگری قرار گرفت در سال 1351 به دنبال قانون فوق‌الذکر و در جهت پاسخ به اعتراض برخی گروههای ذی‌نفع به ویژه مترجمان «لایحه ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی» مشتمل بر 12 ماده به مجلس ارائه و در سال 1352 به تصویب رسیده و قانون سال 1348 را تکمیل نمود. در سال 1371 وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آن زمان، دکتر لاریجانی در نامه‌ای خطاب به رییس قوۀ قضائیه با اظهار اینکه قوانین و مقررات مصوب، حقوق ناشرین و مؤلفان و مترجمان را محترم شمرده است ولی برخی از محاکم بدون توجه به این قوانین با متخلفین برخورد نمی نمایند، خواستار دستور لازم در جهت رعایت حق نشر، حق تالیف و حق نمایش فیلمهای سینمایی و آثار سمعی و بصری شد و آیت الله یزدی رئیس قوه قضائیه « قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348« و نیز « قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی» و هر قانونی که چنین حقی را حمایت نماید را معتبر و لازم‌الرعایه دانست از آنجا که در دو قانون مورد اشاره حمایت از نرم‌افزارهای رایانه‌ای موردنظر واقع نشده بود و از این جهت قوانین ایران ناقص می‌نمود، در دی ماه 1379 «قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای» مشتمل بر 17 ماده به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید با تصویب این قانون، حوزۀ حمایت ملی از مالکیت فکری در ایران گسترش یافت و ضمانت اجرای مدنی و کیفری برای نقص حقوق پدیدآورندگان این آثار مقرر گردید.
مدت حمایت از آثار ادبی و هنری
منظور از مدت حمایت، مدت زمانی است که اثر در قلمرو مالکیت خصوصی قرار دارد و حقوق مادی بر شمرده شده در انحصار پدید آورنده اثر یا انتقال گیرندگان و پس از مرگ نیز در اختیار وراث یا موصی له می باشد و در صورت نقض این حقوق، دارندگان حق می‌توانند دعوای شخصی در خصوص مطالبه حقوق تضییع شده شان اقامه نمایند. با انقضاء مدت حمایت، اثر هنری و ادبی در قلمرو عموم قرار می گیرد و حقوق فردی به نفع حقوق جامعه ساقط می شود و از این پس هر کسی می تواند بدون نیاز به کسب مجوز از آن استفاده نماید بر اساس كنوانسيون برن ، مدت حمايت از اثر طول حيات پديد آورنده بعلاوه پنجاه سال پس از فوت وي مي باشد.
بر اساس موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت معنوی، هر گاه مدت حمایت از اثری، غیر از اثر عکاسی یا اثر هنری کاربردی بر مبنای غیر از عمر شخص حقیقی محاسبه شود چنین مدتی حداقل 50 سال پس از پایان سال انتشار مجاز اثر یا در صورت عدم چنین انتشار مجازی ظرف 50 سال پس از خلق اثر، 50 سال پس از پایان سال ایجاد اثر خواهد بود. بر اساس قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مدت استفاده از حقوق مادی پدید آورنده موضوع این قانون که به موجب و وصایت یا وراثت منتقل می‌شود از تاریخ مرگ پدید آورنده سی سال است و اگر وارثی وجود نداشته باشد یا بر اثر وصایت به کسی منتقل نشده باشد برای همان مدت به منظور استفاده عمومی در اختیار وزارت فرهنگ و هنر (وزارت فرهنگ و ارشاد) قرار خواهد گرفت.
کلیه ی حقوق متعلق به ثبت بازرگان است